Mẹo Phân Biệt Mối Cánh Và Kiến Cánh Nhanh

Mối cánh và kiến cánh là hai nhóm côn trùng bay phổ biến trong nhà cửa, đặc biệt vào mùa ẩm ướt khi đàn trưởng thành tìm nơi sinh sản. Dù cả hai đều xuất hiện với đôi cánh và dễ gây hoang mang, nhưng bản chất, tổ chức xã hội và mức độ phá hoại lại rất khác nhau. Không Gian Sạch sẽ dẫn bạn qua những so sánh dễ hiểu, giúp bạn nắm bắt nhanh mà không cần thiết bị chuyên môn.

Mối cánh và kiến cánh là con gì?

Mối cánh và kiến cánh là hai loại côn trùng phổ biến thường thấy ở Việt Nam

Khi nhắc tới mối cánh hay kiến cánh, ta đang nói tới hai loại côn trùng trưởng thành có khả năng bay. Mối cánh là những con mối trưởng thành có cánh mọc đều hai bên, thường xuất hiện theo đàn trong giai đoạn bay lấy chồng. Kiến cánh (hay kiến bay) là kiến trưởng thành có cánh, thường là kiến chúa và kiến đực xuất hiện theo mùa để sinh sản. Nhìn chung, cả mối cánh hay kiến cánh đều là kết quả của chu kỳ sinh sản, nhưng chúng thuộc những nhóm sinh học khác nhau, có thức ăn ưu tiên khác nhau và dấu hiệu tổ khác biệt.

Cách phân biệt mối cánh và kiến cánh đơn giản

Những cách phân biệt giữa kiến cánh và mối cánh

Để phân biệt chúng một cách đơn giản, bạn chỉ cần quan sát một vài đặc điểm dễ thấy: hình dáng cơ thể, cánh, đầu ngực, bụng, cách bay và nơi xuất hiện. Khi bạn nhìn thấy một con côn trùng có cánh trong nhà, đừng vội hoảng - dành vài giây để so sánh theo những điểm dưới đây sẽ cho bạn kết luận nhanh: đó là mối hay kiến. Việc phân biệt rõ ràng giữa mối cánh hay kiến cánh là bước đầu tiên trước khi quyết định giữ nguyên biện pháp dân gian hay gọi dịch vụ kiểm soát chuyên nghiệp.

Phân biệt về hình dạng

Kiến cánh và mối cánh có sự khác nhau về ngoại hình và tập tính

Hình dạng cơ thể là cách dễ nhất để phân biệt giữa hai loài này. Mối cánh có thân gần như đồng đều, phần ngực và bụng ít phân đoạn rõ, thân thường mập mạp hơn. Kiến cánh có eo thắt giữa ngực và bụng. Đó là đặc điểm nổi bật của kiến: phần eo tạo nên hai khoang rõ rệt, khiến kiến trông thon hơn mối. Quan sát cánh: mối cánh thường có hai đôi cánh bằng nhau về kích thước và dễ thấy, còn kiến cánh có đôi trước lớn hơn đôi sau, và khi nghỉ đôi cánh của kiến có thể gấp lại theo kiểu chồng lên nhau.

Độ dài cánh so với cơ thể và cạnh mắt, râu cũng khác biệt: râu mối thường ngắn và thẳng, râu kiến dài hơn và thường có khớp. Khi bạn soi kỹ con côn trùng rồi so sánh theo các chi tiết này, việc phân biệt chúng sẽ trở nên trực quan.

Phân biệt về tập tính

Tập tính sống và nơi xây tổ giữa mối cánh và kiến cánh cho bạn biết nhiều điều. Mối cánh thường là tín hiệu của tổ mối lớn nằm trong gỗ, trong tường hoặc dưới đất; sau bay, mối chúa xuống đất xây tổ mới. Mối ăn cellulose, vì vậy mối cánh thường liên quan tới nguy cơ ăn mòn cấu kiện gỗ, đồ gỗ, thùng sách, hoặc sàn nhà. Ngược lại, kiến cánh thường liên quan tới tổ kiến dưới đất, trong khe tường hoặc trong các vật liệu cách nhiệt. Chúng tìm thức ăn đa dạng hơn, từ đường, tinh bột đến protein, và thường không ăn gỗ theo kiểu mối nhưng có thể làm bẩn, gây khó chịu và đôi khi phá hoại bao bì thực phẩm.

Dấu hiệu nhận biết có tổ mối và tổ kiến cánh trong nhà

Dấu hiệu có tổ mối

Mối là loài sống kín đáo và có tổ chức bậc cao, nên khi bạn nhìn thấy mối cánh xuất hiện trong nhà, đó thường không phải là khởi đầu — mà là “hậu quả” của một tổ mối đã trưởng thành đâu đó trong kết cấu công trình. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến nhất:

• Đường bùn nhỏ bám trên tường hoặc chân gỗ: Mối tạo ra những đường đất mảnh để di chuyển và tránh ánh sáng. Các đường này thường nối từ nền đất lên khung cửa, tủ gỗ hoặc tường.
• Âm thanh rỗng khi gõ vào gỗ: Gõ nhẹ lên sàn, tủ hay khung cửa. Nếu nghe tiếng “bộp” rỗng ruột, khả năng cao là bên trong đã bị mối gặm rỗng.
• Cánh mối rụng đầy quanh cửa sổ, đèn: Mối cánh sau khi giao phối sẽ rụng cánh rồi tìm nơi xây tổ mới. Nếu bạn thấy đống cánh nhỏ, đó là tín hiệu rất đáng lo.
• Xuất hiện bụi gỗ mịn hoặc phân mối: Mối thải ra các hạt bụi nhỏ, nhìn giống cát mịn, thường tập trung ở góc khuất hoặc chân tường.
• Tường hoặc sàn phồng nhẹ, sơn bong: Đây là hệ quả của việc mối ăn sâu vào kết cấu bên trong. Nếu không xử lý sớm, phần hư hại sẽ lan rất nhanh.

Các nghiên cứu về tập tính mối (ví dụ theo Viện Sinh học Nhiệt đới TP.HCM) cho thấy mối ngầm có thể lan rộng hàng chục mét từ tổ chính, nên việc xử lý chỉ bề mặt thường không đủ hiệu quả.

Dấu hiệu có tổ kiếm

Khác với mối, kiến cánh không phá gỗ nhưng có khả năng sinh sản mạnh và làm tổ ở gần nguồn thức ăn hoặc trong khe tường. Nếu để lâu, chúng có thể nhân đàn nhanh chóng.

• Thấy kiến xuất hiện theo hàng dài, đặc biệt quanh đồ ngọt: Kiến dùng pheromone (hóa chất dẫn đường) để báo hiệu cho đồng loại, tạo thành các tuyến di chuyển ổn định.
• Tổ kiến thường nằm ở nơi kín đáo: khe gạch, chân tủ bếp, sau ổ điện hoặc trong thùng carton cũ. Một số loài còn đào ổ trong lớp cách nhiệt.
• Xuất hiện kiến có cánh quanh đèn, cửa sổ vào mùa mưa: Đây là thời điểm đàn kiến bay giao phối – dấu hiệu cho thấy tổ chính đã phát triển lớn.
• Đất mịn hoặc vụn gỗ nhỏ quanh khe tường: Là phần vật liệu kiến đẩy ra khi đào tổ.
• Thức ăn dễ bị xâm nhập hoặc hư nhanh: Kiến hoạt động mạnh về đêm và có thể di chuyển hàng trăm mét để tìm nguồn thức ăn.

Theo tài liệu của Cục Bảo vệ Thực vật Việt Nam, có khoảng hơn 150 loài kiến sinh sống trong môi trường đô thị, trong đó loài Monomorium pharaonis (kiến vàng) và Camponotus (kiến thợ mộc) là hai nhóm phổ biến nhất gây phiền toái trong nhà ở.

Nguy hại của mối cánh và kiến cánh

Những nguy hại do kiến cánh và mối cánh gây ra

Nói tới mức độ nguy hại, chúng đều có thể gây rắc rối cho gia đình bạn nhưng theo cách khác nhau. Mối cánh báo hiệu mối trưởng thành đang nhân đàn — hệ quả là tổ mối sẽ tiêu thụ gỗ, làm yếu cấu trúc, đồ nội thất, sàn gỗ, và đôi khi cả khung nhà. Tổ mối nếu không phát hiện sớm sẽ lớn lên âm thầm, gây hư hại nghiêm trọng và chi phí sửa chữa cao.

Kiến cánh dù không ăn gỗ như mối, nhưng đàn kiến lớn có thể xâm nhập vào thực phẩm, làm ô nhiễm không gian bếp và tạo ra cảm giác mất vệ sinh. Một số loài kiến còn cắn hoặc phóng chất gây kích ứng da; kiến mật dụ còn kéo theo nấm mốc, làm hại cây cảnh.

Cần lưu ý rằng, khi bạn thấy mối cánh hay kiến cánh trong nhà, việc xử lý bằng phương pháp DIY có thể hữu ích tạm thời nhưng thường không giải quyết triệt để mối vì tổ có thể nằm sâu trong kết cấu công trình. Với kiến, bẫy và vệ sinh có thể giảm số lượng nhưng không nhất thiết loại bỏ tổ nếu tổ nằm ẩn sâu. Vì vậy, đánh giá đúng mức độ nguy hại và nơi tổ đóng là rất quan trọng để quyết định giải pháp.

Cách xử lý mối cánh và kiến cánh

Xử lý mối cánh

Giảm ánh sáng vào mùa mối bay: Mối bị hút mạnh bởi ánh sáng đèn huỳnh quang. Tắt bớt đèn ngoài hiên, đóng cửa sổ khi thấy mối xuất hiện.

Dọn sạch xác và cánh mối: Dùng máy hút bụi hoặc khăn ẩm để thu dọn, tránh cho mối chui xuống khe gỗ và lập tổ mới.

Kiểm tra khu vực gỗ: Dùng tua vít chọc nhẹ quanh chân tường, cửa gỗ, sàn gỗ để phát hiện khu vực yếu hoặc rỗng.

Dùng hộp nhử mối sinh học: Đặt hộp nhử ở nơi nghi có đường mối đi, sau đó xử lý bằng thuốc diệt chậm (Termidor, Agenda, hoặc chế phẩm tương đương được Bộ Y tế cấp phép).

Không tự phun hóa chất mạnh: Mối thường sống sâu trong kết cấu, nên việc phun xịt thông thường chỉ diệt được phần ngoài, khiến tổ lan rộng hơn. Tốt nhất là nhờ kỹ thuật viên khảo sát bằng thiết bị dò mối chuyên dụng.

Xử lý kiến cánh

Giữ không gian bếp khô sạch: Lau khô bề mặt, đóng kín hũ đường, bỏ thức ăn thừa.

Tìm tổ và xử lý trực tiếp: Dò theo đường kiến để phát hiện vị trí ổ. Có thể đổ nước sôi, hoặc dùng hỗn hợp bột baking soda + đường (tỷ lệ 1:1) để diệt tự nhiên.

Dùng tinh dầu đuổi kiến: Tinh dầu sả chanh, bạc hà hoặc quế có mùi khiến kiến tránh xa. Xịt quanh cửa, chân tường, hoặc nơi kiến hay đi qua.

Bẫy mồi sinh học: Mồi chứa hoạt chất chậm sẽ được kiến thợ mang về tổ, giúp tiêu diệt kiến chúa tận gốc.

Nếu kiến bay ra nhiều từ tường hoặc khe sàn: Nên gọi dịch vụ kiểm soát côn trùng để xác định vị trí tổ bằng thiết bị dò và xử lý triệt để bằng dung dịch an toàn trong nhà.

Khi nào nên dùng dịch vụ

• Khi mối xuất hiện nhiều lần dù bạn đã tự xử lý, hoặc gỗ trong nhà bắt đầu hư hại nghiêm trọng.
• Khi kiến cánh bay ra từ khe tường, dấu hiệu cho thấy tổ nằm sâu bên trong kết cấu.
• Khi tổ mối hoặc tổ kiến ở vị trí khó tiếp cận như dưới nền, trong trần thạch cao, hoặc sau tủ âm tường.
• Khi đang xây hoặc sửa nhà – đây là thời điểm lý tưởng để phun phòng mối sớm, giúp tiết kiệm nhiều chi phí so với xử lý sau này.

Dịch vụ chuyên nghiệp có thể dò tìm tổ mối bằng sóng âm hoặc nhiệt, dùng hóa chất sinh học an toàn, và đưa ra giải pháp toàn diện: phòng – diệt – ngăn tái phát.

Không Gian Sạch là đơn vị được nhiều gia đình và doanh nghiệp tin tưởng trong lĩnh vực kiểm soát côn trùng và diệt mối tận gốc. Đội ngũ kỹ thuật sẽ:

• Khảo sát miễn phí tận nơi, xác định loại mối hoặc kiến chính xác.
• Sử dụng hóa chất sinh học nhập khẩu, được Bộ Y tế và WHO chứng nhận an toàn.
• Xử lý triệt để, ngăn tái phát bằng phương pháp sinh học thân thiện môi trường.
• Bảo hành dài hạn từ 12–36 tháng tùy công trình.
• Cam kết “3 không”: Không mùi – Không độc – Không tái nhiễm.

Không Gian Sạch hướng đến việc giúp bạn duy trì môi trường sống an toàn, sạch đẹp và bền vững, chứ không chỉ dừng lại ở việc diệt trừ côn trùng.

Lời kết

Phân biệt “mối cánh và kiến cánh” không khó nếu bạn biết nhìn vào vài đặc điểm cơ bản: hình dạng thân, cấu trúc cánh, râu, kiểu bay và nơi thường xuất hiện. Khi đã xác định chính xác, bạn sẽ chọn được biện pháp xử lý hợp lý. Nếu bạn nghi ngờ có tổ mối trong tường hoặc phát hiện thiệt hại gỗ, tốt nhất nên liên hệ đơn vị có chuyên môn để kiểm tra và xử lý triệt để. Dịch vụ diệt côn trùng chuyên nghiệp tại Không Gian Sạch có thể giúp đánh giá thực tế, đưa ra biện pháp an toàn cho gia đình và bảo vệ tài sản lâu dài.